Wat als ik vier dingen zou kunnen veranderen aan het huidige leesonderwijs: waar zou ik dan beginnen? Dat is een ingewikkelde vraag, juist omdat er voor échte verandering zoveel partijen de handen ineen moeten slaan. Toch wil ik hier de vier belangrijkste aanbevelingen uit mijn proefschrift op een rij zetten. Want met de langzaam onderuit glijdende leesvaardigheid moeten we wat mij betreft nu écht kritisch gaan kijken naar de kwaliteit van het curriculum en naar de vakdidactische kennis van onze leerkrachten.
👉 Veranker goed leesonderwijs in het hele curriculum. Er is meer diepte en samenhang in het curriculum nodig als we leerlingen willen voorbereiden op lezen-om-te-leren en diep tekstbegrip. We moeten niet klakkeloos al het strategieonderwijs afschaffen, maar het verbeteren door te zorgen voor een functionele context, bijvoorbeeld door verdere integratie met de zaakvakken en door de ‘tekst-met-vragen’ te vervangen door grotere taken zoals samenvatten. Belangrijke randvoorwaarde: helder gestructureerde (schoolboek)teksten van hoge kwaliteit. (Binnenkort meer hierover!)
👉 Verbeter de manier waarop we leesstrategieën en tekststructuur onderwijzen. Het huidige strategieonderwijs is vaak te abstract voor leerlingen. Als we het strategieonderwijs echter vervlechten met instructie over tekststructuren (bijv. oorzaak-gevolg, vergelijking, chronologie), dan maken we het concreter en ook effectief. Ik bedoel zeker geen random feitjes over signaalwoorden, maar samenhangend onderwijs waarin je bijvoorbeeld leerlingen leert om een vergelijkingstekst te herkennen en dat ze deze vervolgens leren samenvatten met een Venndiagram. Dat ze leren om zichzelf tijdens het lezen af te vragen: “Lees ik hier over een verschil of een overeenkomst?” Een concrete uitwerking van dit punt kun je hier lezen in Hoofdstuk 4.
👉 Leerkrachten hebben meer vakdidactische kennis nodig over goed leesonderwijs. Het is ongelooflijk ingewikkeld voor leerkrachten om met leerlingen aan diep tekstbegrip te werken – en dat moeten we eerlijk onderkennen. We moeten flink investeren in hun vakdidactische kennis (bijvoorbeeld over tekststructuur!) én zorgen dat ook lesmaterialen van hoge kwaliteit zijn, zodat leerkrachten ook via hun boeken en methodes geprofessionaliseerd raken.
👉 De instructie en werkvormen tijdens leeslessen moeten effectiever en motiverender. De Gradual Release of Responsibility komt onvoldoende uit de verf in lesmaterialen en lessen. Er kan veel meer gehaald worden uit leerkrachtmodeling en ook moeten we gaan investeren in samenwerkend leren tijdens de leesles. Niet simpelweg in tweetallen vragen beantwoorden, maar écht samen de tekst gaan doorwerken.
Mijn volledige proefschrift is hier te lezen. Een woord van dank aan mijn promotor en copormotor prof. dr. Huub van den Bergh en dr. Jacqueline Evers-Vermeul en aan mijn leescommissie: prof. Rick de Graaff, prof. Ted Sanders, dr. Erwin Manting, prof. Susan Mckenney, prof. Roel van Steensel & prof. Roel van Steensel.
leesonderwijs.com 